“Veel meer vrouwen en jongeren”
Twee groepen die allebei met nogal een stigma rondlopen, brachten ze samen voor ‘De pechstrook’: daklozen en jongeren met een ‘rugzakje’. Café Anoniem, buurtopbouwwerk SAAMO Limburg en jeugdwerking Atelier Zwiep sloegen de handen in elkaar, met een verrassende fototentoonstelling als resultaat, een documentaire over de grauwe realiteit van dakloosheid en binnenkort ook een website die je doet inzien hoe snel je op straat kan belanden. “Eigenlijk kwam ik op het idee naar aanleiding van de Werelddag van Verzet tegen Armoede. Wie zijn die daklozen, hoe leven ze, waar zitten ze graag? Dat wilden we in beeld brengen. Ik kende Fedor en de jeugdwerking rond fotografie en film bij het Atelier. En zo is de bal aan het rollen gegaan”, vertelt Salvatore Lampariello, één van de opbouwwerkers van Café Anoniem in Hasselt.
“We hebben bewust gekozen voor zwart-wit, om het grauwe verhaal te brengen. Kleur is rijker en zonniger.” — © Zwiep
Rollen deed die bal tot in Genk, waar Zwiep jongeren die schoolmoe zijn of sociaal geïsoleerd een uitlaatklep geeft via ‘visuele kunst’ als fotografie, 3D en video. “Het gaat om jonge mensen van 16 tot 26 jaar, met een rugzakje. Ze dreigen bijvoorbeeld uit te vallen op school, hebben problemen om sociale contacten te leggen, zitten in een moeilijke gezinssituatie… Soms worden ze gestuurd, soms komen ze via vrienden. De deur staat altijd open. We proberen hen te helpen hun talenten te ontdekken, zorgen voor uitdagingen, leren hen samenwerken en vriendschappen opbouwen”, beschrijft Fedor Schafranski, jeugdwelzijnswerker. “Een veertigtal jongeren heeft meegedaan aan de twee projecten. Ze vonden het spannend, een avontuur. Voor ons was het belangrijk dat ze hun talent konden laten zien en tegelijk ook hun leefwereld verbreden. Want onze jongeren zaten vaak heel diep in hun eigen problemen en zien de rest niet altijd. Dit gaf hen een andere blik.”
Jongeren met bagage krijgen nogal snel een stempel, maar voor daklozen geldt dat al helemaal. Moet dus niet evident geweest zijn om hen te overtuigen in beeld te komen? Salvatore: “Dat viel nog mee, omdat ze mij kennen van Anoniem. Drie mannen en twee vrouwen hoor en zie je in de documentaire. Een aantal anderen heeft meegedaan aan de brainstorm over wat er zeker in moest zitten. Maar zij wilden liever niet voor de camera getuigen.”
Een van de daklozen in de tentoonsteling is intussen uit het leven gestapt. — © Zwiep
En, wat moest er zo zeker inzitten volgens de daklozen zelf? “Dat het probleem niet opgelost is zodra je een dak boven het hoofd hebt. Dat is een groot misverstand. Negen op de tien heeft nog begeleiding nodig: er zijn de trauma’s die nog verwerkt moeten worden, er is de eenzaamheid, soms staan ze ook nog onder bewindvoering en moeten ze leven met amper 70 à 80 euro per week. We horen vaak hoe de muren op hen af komen.
Fedor Schafranski van Atelier (Zwiep) en Salvatore Lampariello: “Er zijn veel meer vrouwen en jongeren bij de daklozen bijgekomen.” — © Chris Nelis
Velen zijn ook nog niet klaar voor werk, omdat ze vaak jaren niet gewerkt hebben. Ze hebben niets te doen, kunnen nergens gaan want daarvoor is er geen geld. Waardoor ze oude vrienden uitnodigen wat de buurt kan ervaren als overlast. Of ze trekken weer de straat op om niet alleen te zijn…”
Een vrouw van 64 jaar, jonge mannen, vijftigers. De documentaire toont hoe breed (en dichtbij) de wereld van de dakloosheid is. Salvatore: “Er zijn veel jonge daklozen en alleenstaande vrouwen bijgekomen. Hier in Genk is bijvoorbeeld meer dan de helft jonger dan 30 jaar. Bij Café Anoniem in Hasselt zitten we het laatste jaar soms gewoon stampvol. Het is dweilen met de kraan open. Vooral omdat de vraag zoveel groter dan het aanbod is op de woningmarkt. Betaal als alleenstaande maar eens 800 euro per maand voor een hokje. Je kan zo snel dakloos worden. Door een stukgelopen relatie. Of jongeren uit jeugdinstellingen die plots helemaal alleen ervoor komen te staan.”
“Je kan sneller dakloos worden dan je denk.” — © Zwiep
Uren hebben de jongeren met de daklozen gepraat, alles is nu gemonteerd in een docu van 33 minuten. Waarin ook opbouwwerkers, een straatverpleegkundige en welzijnswerkers aan bod komen. “Het is niet de bedoeling om confronterend te zijn. Wel om de man in de straat aan te spreken, te sensibiliseren, dat stigma te helpen wegwerken. Weet je, er wordt vaak gezegd dat ze het aan zichzelf te danken hebben door drugs en drank. Maar je hebt geen idee hoeveel mensen ik zie toekomen bij Café Anoniem die niet drinken of gebruiken. Maar ja, na een half jaar dakloosheid wel: puur om te vergeten…”
Wat vinden de hoofdrolspelers zelf van de film? “Dat het mooi gefilmd is. Iemand had het liever in kleur gezien maar we hebben bewust voor zwart-wit gekozen. Omdat ik denk dat kleur afleidt, zwart-wit maakt het soberder. In kleur krijg je een rijker, schoner beeld. Want het zonnetje schijnt toch, terwijl je buiten in de tent moet slapen…”
De Pechstrook, expo en docu in The Gallery (Molenstraat 7, Genk). Vrijdag 20 december van 18 tot 21u, zaterdag 21 en zondag 22 december van 10 tot 18u.
De noodopvang voor daklozen in Hasselt. — © Zwiep
Het laatste jaar is het vaak stampvol bij Café Anoniem. — © Serge Minten
